364 μέρες το χρόνο πατριαρχία, μία για να γιορτάσουμε

Το 1857 κάποιες εργάτριες της κλωστοϋφαντουργίας στη Νέα Υόρκη  διαμαρτύρονται με αίτημα καλύτερες συνθήκες εργασίας. Πενήντα χρόνια μετά, το 1908, το σωματείο εργατριών στην κλωστοϋφαντουργία (International Ladies’ Garment Workers’ Union) κάνει μια μεγάλη απεργία για ίσα μεροκάματα. Αυτή υποτίθεται είναι η αφορμή για την καθιέρωση της παγκόσμια ημέρας της γυναίκας. Για να μπορεί η κοινωνία να θυμάται (;)  εν έτει 2015 και να γιορτάζει με ευχολόγια και λουλούδια τους αγώνες που έδωσαν στο παρελθόν οι γυναίκες για ίσα δικαιώματα. Παγκόσμια ημέρα του άντρα δεν γνωρίζουμε να υπάρχει, αυτοί έχουν την τιμητική τους κάθε μέρα εξάλλου. Και επειδή μας βγάζουν από τα ρούχα μας διάφορα που ακούμε αυτή τη μέρα, αποφασίσαμε να ασχοληθούμε με τη γελοιότητα και την υποκρισία της ελληνικής κοινωνίας –έχουμε κι εμείς μνήμη άλλωστε, και όχι χρυσόψαρου.

Ναι, λοιπόν, το σωτήριο έτος 1975 το σύνταγμα κατοχυρώνει την ισότητα των δύο φύλων. Και μέσα στα επόμενα 15 χρόνια αλλάζουν οι νόμοι για το οικογενειακό δίκαιο, αποποινικοποιείται η έκτρωση, ψηφίζονται νόμοι για τις διακρίσεις στο χώρο εργασίας και πολλά άλλα ακόμη. Δεν ξέρουμε τι έχετε ακούσει, αλλά τότε ήταν κάποιες φεμινίστριες στους δρόμους και τα διεκδικούσαν όλα αυτά. Και μαζί με τη θεσμική μεταρρύθμιση, σημείωναν νίκες καθημερινά, στο σπίτι, στο δρόμο που κυκλοφορούσαν, έγιναν ορατές στο δημόσιο χώρο και έβγαλαν δικό τους λόγο. Και μας εγκαλούν σήμερα κάποιοι γιατί δε ρίχνουμε λίγο νερό στο κρασί μας, αφού τώρα έχουμε πρόσβαση σε όλα και δεν μας απαγορεύει κανείς τίποτα! Πίσω όμως από αυτό το επιχείρημα/δικαιολογία αποκρύπτονται οι λεπτές αποχρώσεις του καθημερινού σεξισμού που υποβαθμίζεται ως σχεδόν αόρατος, μη χειροπιαστός, που δεν είναι ποτέ αντικείμενο συζήτησης στις καθημερινές μας σχέσεις και που είναι κομμάτι μιας διάχυτης κουλτούρας βιασμού στην ελληνική κοινωνία. Μέρος αυτής της κουλτούρας είναι να δημιουργεί ταυτόχρονα και τις προϋποθέσεις που την υποστηρίζουν: η ανδρική βία εκλαμβάνεται σαν κάτι φυσικό και από τα «αστεία» στις παρέες μέχρι τις αναπαραστάσεις των γυναικείων σωμάτων  στα μίντια, συντελείται μια απενοχοποίηση του βιασμού και της σεξουαλικοποιημένης βίας εν γένει. Οι ρόλοι έχουν μοιραστεί, το αρσενικό είναι το ισχυρό και αυτό που από τη φύση του εξουσιάζει, το θηλυκό αυτό που υποτάσσεται, το ανίσχυρο. Η πλειοψηφία κάνει τα στραβά μάτια σε περιστατικά βίας, και όποτε η κοινωνία πήρε θέση για ένα βιασμό είδαμε πώς δημιουργούνται οι εξουσίες εκεί όπου συναντάται το φύλο με το έθνος.

Θα πάρουμε μερικά παραδείγματα από την τελευταία δεκαετία που νομίζουμε τράβηξαν αρκετά το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης, για να δείξουμε πως ποτέ ο βιασμός δεν αντιμετωπίζεται σαν αυτό που είναι αλλά με αστερίσκους: πρέπει πρώτα να δούμε ποιες είναι οι συνθήκες, ποιο  είναι το θύμα και ποιος ο θύτης. Και αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με το πόσο σοβαρά θα ληφθεί υπόψη μια καταγγελία ή με το τι απόφαση θα βγάλει το δικαστήριο. Αυτό που θέλουμε να πούμε, είναι ότι ακόμα και μπροστά στο ίδιο το αδιαμφισβήτητο γεγονός, ο βιασμός δεν είναι το αποκορύφωμα της αντρικής/μισογύνικης βίας αλλά είναι πάντα κάτι άλλο.

Το 2006, στην Αμάρυνθο μια δεκαεξάχρονη μαθήτρια από τη βουλγαρία καταγγέλλει το βιασμό της από τέσσερεις συμμαθητές της στις τουαλέτες του σχολείου. Ο βαθμός της συσπείρωσης της τοπικής κοινωνίας γύρω από τα «καλά παιδιά» και οι απειλές απέναντι στην κοπέλα και σε όσα άτομα είχαν επιχειρήσει να διαδηλώσουν στην περιοχή ήταν τέτοια, που νομίζουμε ότι όσα χρόνια κι αν περάσουν την ιστορία αυτή δεν θα την ξεχάσουμε. Τι να πρωτοπούμε;  Για το πώς η καταγωγή της χρησιμοποιήθηκε για να αμφισβητηθεί η καταγγελία της; Για το ότι αντίστοιχα οι δράστες ήταν έλληνες και δη γόνοι καλών οικογενειών της τοπικής κοινωνίας; Είναι καλά παιδιά, αποκλείεται να κάνουν τέτοια πράγματα, έλεγαν  –άσε που κατά βάθος, δε τους απασχολούσε και αν το έκαναν, αγοράκια είναι εξάλλου, είναι φ υ σ ι ο λ ο γ ι κ ό… Για να πάμε το καλοκαίρι του 2012 στην Πάρο όπου βρίσκεται στην παραλία η κακοποιημένη δεκαπεντάχρονη Μ. Εδώ τα πράγματα είναι σαφώς πιο απλά, ο δράστης ομολογεί και είναι μετανάστης από το Πακιστάν. Δεν χάνεται ευκαιρία για να χτιστούν και οι αντίστοιχοι λόγοι γύρω από το βιασμό: είναι ο ξένος, ο μετανάστης αυτή τη φορά και με αυτή του την ιδιότητα βίασε. Καμία σχέση με τους ντόπιους βιαστές. Λίγους μήνες πιο μετά, στην Ξάνθη συλλαμβάνεται ο δράστης του βιασμού και της δολοφονίας της 34χρονης Ζ. Εδώ είναι αλήθεια ότι δεν είχαν να πιαστούν από την καταγωγή κανενός, έτσι έβγαλαν το βιαστή εκτός ανθρώπινης ιδιότητας, ένα τέρας με ψυχολογικά προβλήματα σίγουρα. Είπαμε, οι σωστοί οι άντρες δεν κάνουν τέτοια. Λίγο πριν τελειώσει το 2012, στην Ινδία γίνονται μαζικές διαδηλώσεις για το θάνατο, ύστερα από ομαδικό βιασμό, μιας γυναίκας. Πριν από ένα μήνα περίπου, στην Τουρκία, βιάζεται και δολοφονείται άλλη μια γυναίκα μετά την προσπάθειά της να αντισταθεί στο βιασμό. Ευκαιρία για την κοινωνία να δει το βιασμό μέσα από το πρίσμα της πολιτισμένης, δυτικής χώρας και να μιλήσει για την άθλια κατάσταση των γυναικών σε αυτές τις ανατολικές, υπανάπτυκτες, οπισθοδρομικές, μουσουλμανικές χώρες (όλα μία σούπα).

Όσο γράφεται αυτό το κείμενο μάθαμε ότι την 1^η Μαρτίου, στην Ξάνθη πάλι, συνελήφθησαν δύο έλληνες κατηγορούμενοι για τον βιασμό ελληνίδας. Το αστυνομικό δελτίο γράφει τα εξής:              «τις πρώτες πρωινές ώρες της 28-2-2015, εκμεταλλευόμενοι την κατάσταση μέθης της, την οδήγησαν στο σπίτι του 35χρονου, όπου την προέτρεψαν σε χρήση κάνναβης και την εξανάγκασαν να έρθει σε εξώγαμη συνουσία μαζί τους.» (η υπογράμμιση δική μας)  Μάλιστα, το είδαμε κι αυτό. Τι να σκέφτονταν άραγε; Να τους ενημερώσουμε πάντως ότι ο βιασμός αναγνωρίζεται και εντός γάμου.

Είναι ζήτημα λοιπόν, του πού θα ρίξει κανείς το βάρος. Οοόχι. Θα το ξαναπούμε, το’ χουν πει κι άλλες πριν από εμάς: ο βιασμός είναι σεξουαλική βία, δεν πηγάζει από καμία σεξουαλική ανάγκη ή καταπίεση του άντρα αλλά είναι αντίθετα επιβολή για διατήρηση της εξουσίας πάνω στα σώματά μας και την προσωπικότητά μας που π α ρ α β ι ά ζ ο ν τ α ι. Θα έπρεπε να κατακρίνεται ως κάτι που μας στερεί μια βασική, κοινή ιδιότητα που μοιράζονται τα ανθρώπινα όντα, τη δυνατότητα να ασκούμε τον έλεγχο πάνω στα ίδια μας τα σώματα. Και να αναγνωρίζεται ως απειλή που την θρέφει η μισογύνικη και ετεροσεξιστική κοινωνία με πιθανούς θύτες τον πατέρα, τον θείο, τον αδελφό, το γείτονα, το φίλο, το σύζυγο, τον γκόμενο, το γιατρό, τον μπάτσο, το αφεντικό, τον άγνωστο. Τους άντρες τους καθημερινούς, που λέει και το σύνθημα.

Αλλά δυστυχώς, ο σεξισμός έχει πολλά ποδάρια και δεν αναγνωρίζεται ως τέτοιος παντού με αποτέλεσμα πολλές φορές να περνάει στα ψιλά ή να ξεπλένεται με διάφορες αφορμές. Είναι αυτό που λέγαμε πιο πάνω, ότι όλα είναι μέρος μιας κουλτούρας και ακόμη κι αν κάτι δεν κρίνεται σαν άμεση απειλή, ε πώς να το κάνουμε, μαζί με όλα τα άλλα κάπως θα δέσει κάποια στιγμή, θα προετοιμάσει σα να λέμε το έδαφος για τη βίαιη συμπεριφορά. Γιατί ακόμα και στους χώρους που κινούμαστε, αν και για να είμαστε δίκαιες δεν ασχολούνται τόσο έντονα με την ημέρα της γυναίκας μιας κι έτσι κι αλλιώς δεν συμφωνούν με τις παγκόσμιες ημέρες, επικρατεί μια λογική του «λίγο απ’ όλα». Θα μπει και λίγος αντισεξισμός σε αυτά που λέγονται θα τυπωθεί και μια μωβ αφίσα και όλα ωραία και καλά! Σπάνια θα δούμε να μπαίνουν αυτά τα ζητήματα με ουσιαστικό τρόπο, για να μην αναφέρουμε τις περιπτώσεις που παίζει πρόβλημα στο εσωτερικό μιας συνέλευσης με άτομα με παρενοχλητικές συμπεριφορές, μεταξύ άλλων, ή και με τέτοιες συμπεριφορές που τις φέρουν τύποι εκτός των συνελεύσεων. Τα αφτιά και τα μάτια είναι κλειστά, το κάθε τι που συμβαίνει καλείται συνήθως να το διαχειριστεί η καθεμιά μόνη της. Γενικότερα, μη βγει και παραέξω και λερωθούν και κούτελα.

Και κάπως έτσι εμείς χτίζουμε την καθημερινότητά μας. Και κάθε μικρή νίκη, κάθε τι που κατακτήθηκε μας δίνει μια ώθηση να συνεχίσουμε. Και αν καταφέρουμε να βρούμε κι άλλες για να συλλογικοποιήσουμε αυτές τις αντιστάσεις και να πάρουμε λίγο χώρο από τους άλλους, τόσο το καλύτερο για μας. Γιατί οι φεμινισμοί για εμάς, είναι ο τρόπος να βλέπουμε τον κόσμο και να υπάρχουμε μέσα σε αυτόν. Και μας βοηθάνε να κάνουμε το τσεκ και των δικών μας προνομίων. Γιατί έχουμε μπλε ταυτότητα και cis προνόμιο και αν καταγγείλουμε ένα βιασμό, έχουμε περισσότερες πιθανότητες να μας πιστέψουν απ’ ό,τι μια μετανάστρια ή μια τρανς γυναίκα. Και δεν θα διανοηθούμε ποτέ να μιλήσουμε εμείς γι΄ αυτές, το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να στεκόμαστε δίπλα τους και να είμαστε σύμμαχές τους.

Μη γελιέστε, η μέρα της γυναίκας δεν έχει κανένα πολιτικό διακύβευμα, δεν εξυπηρετεί καμία μνήμη αλλά πάει πακέτο με το μισογυνισμό, το ρατσισμό, την τρανσφοβία και την ομοφοβία της ελληνικής κοινωνίας. Και τώρα που σβήσαμε από το ημερολόγιό μας αυτή τη μέρα, μπορούμε να συνεχίσουμε με αυτά που έτσι κι αλλιώς κάνουμε.